Wstępna analiza bilansu przeprowadzana jest w ujęciu statycznym i dynamicznym.
Analiza w ujęciu stycznym zajmuje się badaniem struktury majątku przedsiębiorstwa i źródeł jego finansowania w wybranym momencie. Natomiast analiza w ujęciu dynamicznym zajmuję się również oceną kierunku zmian tej struktury oraz dynamiki poszczególnych elementów aktywów i pasywów poprzez porównanie danych z kilku kolejnych lat. Wstępna analiza bilansu zajmuje się badaniem:
- struktury majątkowej na podstawie wskaźników struktury aktywów,
- struktury kapitałowej, poprzez ustalenie wskaźników struktury pasywów,
- struktury kapitałowo – majątkowej.
Do przeprowadzenia wstępnej analizy bilansu w ujęciu dynamicznym potrzebne są następujące mierniki:
- wskaźniki dynamiki, które określają kierunek i stopień zmian poszczególnych elementów bilansu, w porównaniu do ich poziomu w bilansach wcześniejszych,
- wskaźniki struktury, które wskazują na udział poszczególnych pozycji majątku i źródeł ich finansowania w ogólnych ich wielkościach.
Struktura majątku w przedsiębiorstwie
Struktura majątkowa informuje o sposobie zaangażowania kapitału przedsiębiorstwa. W badaniu tej struktury podstawowe znaczenie mają wskaźniki wyposażenia przedsiębiorstwa w określone środki gospodarcze. Najważniejsze z nich to wskaźniki wyposażenia przedsiębiorstwa w trwałe i obrotowe składniki majątku. Udział trwałych składników w majątku przedsiębiorstwa w sposób istotny zależy od rodzaju branży. Udział ten pozostaje w bezpośrednim związku z kwotą osiąganych przez przedsiębiorstwo przychodów. Im większy jest udział trwałych składników majątku w jego strukturze, tym mniejsza jest zdolność przedsiębiorstwa do wypracowania przychodu[1].
Wskaźniki wyposażenia przedsiębiorstwa w środki gospodarcze[2]:
Struktura kapitału w przedsiębiorstwie
W badaniu struktury kapitałów (pasywów) podstawowe znaczenie mają wskaźniki wyposażenia przedsiębiorstwa w kapitały własne i obciążenia kapitałami obcymi.
Wskaźniki wyposażenia przedsiębiorstwa w kapitały własne i obciążenia kapitałami obcymi:
Pionową strukturę kapitałów finansujących majątek przedsiębiorstwa można właściwie ustalić posługując się wskaźnikami wyposażenia przedsiębiorstwa w kapitał własny oraz wskaźnikami obciążenia zobowiązaniami długoterminowymi i krótkoterminowymi.
Struktura kapitałowo – majątkowa w przedsiębiorstwie
Przy wstępnej analizie bilansu występują również powiązania poziome pomiędzy poszczególnymi pozycjami aktywów i pasywów. Analiza ta pozwala na określenie poprawności zastosowania źródeł finansowania oraz ewentualnych rozbieżności sytuacji faktycznej przedsiębiorstwa w stosunku do zaleceń teorii w zakresie kształtowania struktury bilansu.
Na początku tej analizy trzeba ustalić udział kapitału własnego w finansowaniu majątku trwałego przedsiębiorstwa. Udział ten ustala się według poniższej relacji[3]:
Wskaźnik ten pokazuje, w jakiej części majątek trwały jest finansowany kapitałem własnym. Według „złotej reguły bilansowania” majątek trwały powinien być w całości, a jeszcze lepiej z pewną nadwyżką, finansowany kapitałem stałym, tj. sumą kapitału własnego i zadłużenia długoterminowego. Bardziej konserwatywna odmiana tej reguły wymaga finansowania majątku trwałego w całości kapitałem własnym. W takim przypadku wartość wskaźnika wynosiłaby 1,0. Z reguły kapitał własny finansuje całość majątku trwałego i część majątku obrotowego. Typowa wartość tego wskaźnika zawiera się w przedziale 1,0 – 1,5[4].
Stopień pokrycia majątku trwałego kapitałem stałym można wyrazić poniższą relacją:
Jeśli w przedsiębiorstwie jest prawidłowo prowadzona polityka finansowa to kwota kapitałów stałych powinna przekraczać wartość majątku trwałego o bardzo niskim stopniu płynności finansowej, zapewniając także pewne pokrycie tymi kapitałami środków obrotowych. W przeciwnym wypadku przedsiębiorstwo może bardzo łatwo stanąć w obliczu niemożności bieżącego regulowania zobowiązań płatniczych. Pozostałe środki obrotowe finansowane są kapitałami krótkoterminowymi (zobowiązaniami i kredytami). Stopień tego finansowania określa poniższa relacja:
Jeśli kapitał krótkoterminowy w pełni pokrywa majątek obrotowy, wówczas zachowana jest złota reguła bilansowania w stosunku do obrotowych składników majątku. W tym przypadku stwierdza się, że z uwagi na krótki czas związania, mogą być one finansowane z krótkoterminowego kapitału obcego.
Przestrzeganie wyżej wymienionych reguł finansowania sprzyja utrzymaniu równowagi finansowej przedsiębiorstwa, warunkującej bieżącą i przyszłą jego egzystencję.
[1] H. Błoch, Controlling, Rachunkowość zarządcza, CIM, Warszawa 1992, s. 37.
[2] M. Sierpińska, T. Jachna, Ocena przedsiębiorstwa według standardów światowych, PWN, Warszawa 2000, s. 52.
[3] M. Sierpińska, T. Jachna, Ocena przedsiębiorstwa według standardów światowych, PWN, Warszawa 2000, s. 53.
[4] M. Nowak, Praktyczna Ocena kondycji finansowej przedsiębiorstwa. Metody i ograniczenia, FRR w Polsce, Warszawa 1998,s. 131.