Wskutek działania mechanizmów gospodarki rynkowej, uruchomionych przez czynniki takie jak np. internacjonalizacja, wzrost znaczenia zakresu oraz efektywności polityki antycyklicznej, długookresowe przeobrażenia strukturalne; współczesny cykl koniunkturalny [1] [2] znacząco różni się od klasycznego cyklu . Budowę oraz cechy morfologiczne współczesnych i klasycznych cykli koniunkturalnych przedstawia tabela numer 2. [3]
Tabela 2 Analiza porównawcza klasycznych i współczesnych cykli koniunkturalnych.
|
Źródło: Barczyk R., Kowalczyk Z., Metody Badania Koniunktury Gospodarczej, Polskie Wydawnictwo Naukowe, Warszawa 1993, s. 28-30.
W 1958 r. znany amerykański ekonomista M. Friedman (ur.1912) po dokładnej analizie 18 cykli koniunkturalnych w Stanach Zjednoczonych po 1870 r., doszedł do wniosku, że najistotniejszy wpływ na działalność gospodarczą ma podaż pieniądza. Prowadzone wraz z A.J. Schwartz badania, stały się podstawą monetaryzmu, który stał się głównym paradygmatem ekonomii w latach siedemdziesiątych. Przekonanie o dominującym wpływie czynników pieniężnych (w tym zmian rezerw obowiązkowych) na wahania gospodarki w kolejnych latach rozwoju ekonomii miało znacznie mniejsze uznanie.[4]
Ponowne ożywienie w teorii cykli nastąpiło w latach siedemdziesiątych. W tym okresie narodziła się teoria równowagi rynkowej przy racjonalnych oczekiwaniach i niepełnej informacji R.A. Lucasa (ur. 1937). Teoria ta wniosła do ekonomii przekonanie o nieskuteczności oddziaływania na produkcję i zatrudnienie przez systematyczną politykę pieniężną, nawet w krótkim okresie. W teorii Lucasa charakterystyczne są elastyczne płace i ceny, które równoważą rynek, natomiast pieniądz i zakłócenia cenowe wpływaj ą na wahania produkcji i inwestycji.
Kolejnym przełomowymi momentami były w latach siedemdziesiątych tzw. szoki naftowe, które wpłynęły na rozwój teorii ekonomii. Od 1982 r. rozwijała się szkoła realnego cyklu koniunkturalnego, której przedstawiciele to: R.Barro, F.E. Kydland, E.C. Prescott, S. Rebelo.
Na początku lat osiemdziesiątych powstała teoria nierównowagi inwestycji i finansowej niestabilności Hymana P. Minsky’ego (1919-1996), która zakładała, że długie ekspansje tworzą nadmiar pewności, a niezdrowe praktyki finansowe, rosnące obciążenie długiem i brak płynności są bezpośrednimi źródłami załamania gospodarki.
Obecnie teoria cykli koniunkturalnych nie jest tak szeroko podejmowana w teorii ekonomii jak w latach ubiegłych. Mnogość teorii wyjaśniających cykliczność gospodarki znacząco wpłynęło na wyjaśnienie zjawiska w wielu aspektach i sprawiło, że zaczęto odróżniać współczesny cykl od klasycznego cyklu koniunkturalnego.
—
[1] Orłowska R., Pangsy-Kania S., op.cit., s. 24.
[2] Ibidiem, s. 25.
[3] Ibidiem, s. 26.
[4] Wielki kryzys gospodarczy, największe załamanie gospodarcze świata w XX w. Objęło wszystkie kraje i dziedziny ich gospodarki. Przejawiało się długotrwałym i głębokim spadkiem produkcji przemysłowej, masowym bezrobociem, spowodowało poważne zmiany polityczne. Doprowadziło do ogromnej spekulacji akcjami, których wartość nominalna przekroczyła wielokrotnie ich wartość rynkową. Pierwszy krach na giełdzie nowojorskiej, tzw. krach na Wall Street, miał miejsce 24 października 1929, kiedy w sprzedaży znalazło się 13 mln akcji (ich wartość spadła wówczas o połowę). Nastąpiło obniżenie produkcji i masowe bezrobocie w USA (20%). Produkcja w 1932 stanowiła jedynie 46% produkcji z 1929. W tym samym okresie spadek produkcji w Niemczech wyniósł 47%, we Francji 31%, w Polsce 32%. Bezrobocie w Niemczech wynosiło 28%, w Polsce 26%, we Włoszech 20%. Kryzys dosięgnął także rolnictwo. W 1931 ogłosił swą niewypłacalność austriacki Kredit-Anstalt Bank. W 1932 niemal wszystkie banki amerykańskie zostały zamknięte.