Elementy kształtujące wielkość zysku

Najprostszym i dosyć często stosowanym sposobem oddziaływania na wzrost sprzedaży jest podwyższenie cen. Jednak działania takie mają szanse powodzenia tylko na krótką metę i to w warunkach, gdy brak jest konkurencji i przy znacznej inflacji. W ustabilizowanej gospodarce nieznaczna podwyżka cen może być reakcją na znacznie wyższą podwyżkę cen wyrobów u konkurencji. Skuteczniejszym działaniem może być natomiast osiągnięcie wzrostu obrotów przez obniżenie cen. Niski zysk jednostkowy może zwiększyć popyt na wyroby lub usługi danej firmy, co ostatecznie zwiększy przychody ze sprzedaży w przedsiębiorstwie. Wpływ ilości, struktury asortymentowej, cen i kosztów jednostkowych na zysk przedsiębiorstwa można ustalić wykorzystując metodę łańcuchowego podstawiania. Na wielkość wyniku finansowego w przedsiębiorstwie wpływ mają: wielkość sprzedaży, struktura asortymentowa sprzedaży, poziom cen zbytu oraz wielkość jednostkowych kosztów własnych.1

W praktyce działalności przedsiębiorstw występuje wiele elementów, które w sposób istotny kształtują wielkość zysku. Największe trudności sprawia wycena zapasów, głównie produkcji nie zakończonej i produktów gotowych, amortyzacje, inflacja i rozliczenia międzyokresowe.

Ceny zakupu, nabycia i koszt wytworzenia zapasów ulegają w ciągu roku nieustannym zmianom, dlatego firmy często mają trudności z wyceną ich zużycia. Należałoby dokładnie przypisywać zużywane bieżąco materiały do określonej dostawy, a sprzedawane wyroby do określonej partii produkcji. Jednak jest to niezwykle pracochłonne, dlatego w praktyce stosuje się uproszczone metody wyceny. Amortyzacje można obliczyć metodą liniową, progresywną i degresywną, według liczby zmian, na których pracuje środek trwały, tempa postępu techniczno-ekonomicznego, stawek wynikających z przepisów podatkowych itp. Mają one istotny wpływ na ostateczną wielkość obliczanego zysku. Podobna zależność ma miejsce przy podejmowanych w Polsce przeszacowaniach majątku trwałego. Jednak przy ograniczonych możliwościach proporcjonalnego przyrostu cen może to spowodować określone obniżenie wielkości zysku z tytułu amortyzacji i dywidendy obliczonej od podwyższonego funduszu założycielskiego.2

Kolejnym elementem wpływającym na zysk jest inflacja, która powoduje, że część wygospodarowanego zysku ma charakter inflacyjny. Próbuje się stworzyć metody pozwalające dostosować wartość danych księgowych do postępującej inflacji. Stosowane dotąd rozwiązania sprowadzają się do wykonywania różnych korekt i przeliczeń poziomu zysku w oderwaniu od rachunkowości i sprawozdawczości. Również rozliczenia międzyokresowe kosztów znacząco wpływają na zniekształcenie wyniku finansowego. Dotyczy to przede wszystkim kosztów rozliczanych w ciągu kilku lat, np. z tytułu prowadzonej działalności badawczo-rozwojowej czy tworzenia rezerw. Także przy realizacji kontraktów długoterminowych zysk może być rozłożony na cały czas realizacji kontraktu lub wykazywany w momencie jego zakończenia.3

Wyżej wymienione względy powodują, że wielkość zysku przedsiębiorstw ma charakter względny, często określa się go mianem „zysku księgowego”. Jednak nadal pozostaje on rzeczywistym miernikiem celu przedsiębiorstwa oraz kryterium wyboru przy podejmowaniu decyzji. Przy analizie zysku należy brać pod uwagę głównie: ustalenie stopnia dynamiki wyniku finansowego, stworzenie podstaw dla planowania wyniku finansowego i kontrola wykonania planowanej jego wielkości oraz dokładne ustalenie czynników wpływających na wielkość wyniku finansowego oraz wymierne określenie stopnia ich oddziaływania.

Zaprezentowane powyżej czynniki, które kształtują wynik finansowy przedsiębiorstwa, zdeterminowane są wieloma zewnętrznymi i wewnętrznymi warunkami działania firmy. W większości sytuacji gospodarczych przedsiębiorstwo może wpływać na te czynniki dokonując wyboru odpowiednich dróg postępowania. Chodzi tu między innymi o wzrost produkcji, wybór odpowiedniego asortymentu produkcji, obniżkę kosztów itp. Każdy wzrost produkcji jest dla firmy opłacalny, jeżeli może przynieść zysk, a czynnikiem hamującym dalsze powiększenie produkcji będzie zrównanie jednostkowego kosztu własnego z ceną zbytu, będącą wynikiem gry rynkowej. Jednak trzeba pamiętać, że bariery opłacalności produkcji mogą odnosić się do skali produkcji, określonej przez zdolność produkcyjną firmy.