Analiza techniczna informacje pomocne inwestorom czerpie również z analizy trendów i formacji cenowych obecnych na wykresach kursowych akcji. Formacje obecne na wykresach stanowią jeden z najbardziej rozbudowanych działów tej formy wyceny spółek. W założeniu zwolenników tej techniki, kształtowanie się przyszłych cen akcji oraz tendencji w trendach rynkowych można przewidzieć na podstawie danych historycznych. Formacje cenowe mówią o pewnych powtarzających się schematach, które zachodzą na rynku akcji i które można odnieść do przyszłych wydarzeń. Formacje cenowe można podzielić na trzy zasadnicze rodzaje[1]:
- formacje zapowiadające odwrócenie się trendu,
- formacje sygnalizujące kontynuację trendu,
- formacje uniwersalne, czyli takie które spełniają oba warunki.
Głowa i ramiona – ten rodzaj formacji występuje najczęściej na szczytach trendów wzrostowych i jest informacją, że rynek jest coraz słabszy, toteż należy liczyć się ze spadkami. Tą sytuację zwykle potwierdza wolumen obrotów. Głowa identyfikuje się ze szczytem cenowym a ramiona to dwa niżej usytuowane wierzchołki po obu stronach wykresu. Obecna jest również linia szyi – jej wygląd jest dowolny: może być linią płaską, skierowaną w górę, lub dół. Szyja łączy dna spadków, które mają swój początek przy lewym ramieniu a kończy się na prawym ramieniu. Kąt nachylenia linii szyi mówi nam o sile z jaką na rynek wkracza jego podażowa strona – niedźwiedzie. Kiedy linia szyi ma charakter zniżkujący zapowiada, że bieżący trend wzrostowy jest wyczerpany i w niedługim okresie nastąpi jego odwrócenie.
Wykres 7. Formacje cenowe – formacja głowa i ramiona.
Nieodzownym czynnikiem towarzyszącym formacji „głowa i ramiona” jest specyficzny układ wolumenu obrotów. Głowa kształtuje się na niższym poziomie obrotów niż lewe ramię. Prawe ramię charakteryzuje się najniższym poziomem obrotów, co świadczy o powolnym wyczerpywaniu się kapitału inwestycyjnego. Analizując już w pełni ukształtowaną formację „głowa i ramiona” można z dużym prawdopodobieństwem określić zasięg przyszłych spadków. Aby to zrobić należy odmierzyć odległość w pionie od szczytu głowy do linii szyi. Następnie przeprowadzić linię równoległą do osi rzędnych, przechodzącą przez wyznaczony punkt. Tym sposobem otrzymujemy maksymalny poziom na jakim powinny zakończyć się spadki.
Odwrócona głowa i ramiona – jest to formacja sygnalizująca odwrócenie trendu. Ma zastosowanie przy trendach spadkowych. Daje sygnał o zakończeniu spadków i możliwym początku trendu wzrostowego. Formacja ta jest lustrzanym odbiciem formacji „głowa i ramiona” występującej podczas trendów wzrostowych. W grze należy stosować analogiczne zasady jak przy formacji poprzedniej.
Wykres 8. Formacje cenowe –formacja odwrócona głowa i ramiona.
Ukształtowanie się tej formacji wskazuje na wzrost kursu. Składa się z trzech dołków, środkowy z nich powinien znajdować się najniżej. Przy prawym ramieniu obserwuje się często relatywnie niski wolumen obrotu, który gwałtownie wzrasta po przebiciu linii szyi.
Formacja czworokąta – czworokąt jest formacją składającą się z dwóch równoległych linii wyznaczonych podobnie jak przy trendzie horyzontalnym, przez co najmniej dwa punkty strefy konsolidacji (dwa wierzchołki zwyżek i dwa punkty zniżek cenowych – dwa dołki.
Wykres 9. Formacje cenowe – formacja czworokąta.
Górna linia reprezentuje opór czyli miejsce gdzie strona popytowa traci środki oraz przekonanie do dalszego utrzymania wzrostów. Natomiast dolna jest sygnałem, że rynek jest wyprzedany i prawdopodobne jest wybicie w górę. Jak każda formacja cenowa również czworokąty są współzależne od wolumenu obrotów. Jeżeli wolumen rośnie przy zbliżaniu się cen do linii oporu i linia ta zostaje przełamana, możliwe jest znaczne wybicie w górę. Gdy wolumen maleje a spadki są kontynuowane do dolnej linii i zostaje ona przełamana jest to sygnał, że rynek jest słaby i istnieje prawdopodobieństwo dalszego „osuwania” się cen.
Bardzo ważne jest jaką wielkość generuje wolumen podczas przekraczania obu linii. Jeżeli jest on równy od 30% do 50% średniej wolumenu z pięciu ostatnich sesji jest to pozytywny sygnał, obarczony dużym prawdopodobieństwem realizacji. Natomiast kiedy przy przełamywaniu linii oporu wolumen jest niższy od średniej z pięciu ostatnich sesji jest to sygnał, który można uznać za fałszywy.
Dużą rolę odgrywają również ramy czasowe, które mają swoisty wpływ na późniejsze losy trendu. Gdy formacja czworokąta kształtuje się w dłuższym okresie czasu, to zwykle wybicie w górę lub w dół ma większy zasięg.
Formacje trójkątów – do formacji uniwersalnych zalicza się formację trójkąta. Może ona sygnalizować odwrócenie trendu lub jego kontynuację. Trójkąty można podzielić na trzy zasadnicze grupy, w zależności od kąta tworzonego przez ich ramiona.
Tak więc rozróżnia się następujące rodzaje trójkątów:
- trójkąty symetryczne
- trójkąty zwyżkujące
- trójkąty zniżkujące.
Trójkąty symetryczne charakteryzuje to, że górna i dolna linia są nachylone do siebie pod tym samym kątem. Trójkąty symetryczne mówią nam o równowadze jaka istnieje na rynku i z dużym prawdopodobieństwem sygnalizują kontynuacje trendu.
Wykres 10. Formacje cenowe – trójkąt symetryczny.
Trójkąty zniżkujące charakteryzują się poziomą linią graniczną (dolna linia), natomiast ich górna linia jest skierowana w dół. Kąt nachylenia górnej linii mówi o wyczerpującym się kapitale „byków”, a rosnącej przewadze „niedźwiedzi”. Trójkąty zniżkujące zapowiadają zwykle wybicie cen akcji w dół.
Wykres 11. Formacje cenowe – trójkąt zniżkujący.
Trójkąty zwyżkujące składają się z poziomej linii górnej, natomiast dolna skierowana jest w górę. Zwyżkująca dolna linia mówi o zmniejszającym zaangażowaniu niedźwiedzi i rosnącej przewadze byków. Należy więc spodziewać się wzrostów i wybicia cen w górę.
Wykres 12. Formacje cenowe – trójkąt zwyżkujący.
Formacje flag – specyficznym rodzajem czworokątów są flagi. Tworzą je dwie linie równoległe skierowane w dół lub w górę. Istnieje zależność, że wybicia z tej formacji następują zwykle w kierunku przeciwnym do jej kierunku nachylenia.
Wykres 13. Formacje cenowe – flaga wznosząca się.
Wykres 14. Formacje cenowe – flagi opadająca.
Podwójne szczyty i dna – formacja podwójnego szczytu jest specyficznym rodzajem formacji cenowej i ma miejsce wtedy, gdy ceny zwyżkują do poziomu na którym ukształtował się poprzedni wierzchołek. Formacja podwójnego dna występuje gdy ceny spadają po raz drugi do poziomu poprzedniego dołka. Do identyfikacji tych formacji pomocne są wskaźniki techniczne.
Wykres 15. Formacje cenowe – podwójny szczyt i podwójne dno.
Tak więc na podstawie powyższych informacji można dojść do wniosku, że analiza techniczna w swoim założeniu określa zasady, za pomocą których można w przybliżeniu wyrazić wszystkie czynniki oddziaływujące na ceny akcji, a zjawiska giełdowe według jej zwolenników wyprzedzają zjawiska ekonomiczne.
[1] J. J. Murphy, Analiza techniczna rynków finansowych, Warszawa 1999, s. 239