W analizie porównawczej ogólna metoda porównań może występować w kilku odmianach. Dzieje się tak ze względu na zróżnicowanie bazy porównawczej oraz z odmiennych kierunków porównawczego podstawienia wskaźników ekonomicznych. Wyróżnia się trzy kierunki badania wskaźników (danych liczbowych):
- porównania ze wskaźnikami postulowanymi (tzw. porównania z planem),
- porównanie ze wskaźnikami okresów ubiegłych lub przyszłych (tzw. porównania w czasie),
- porównania ze wskaźnikami innych jednostek gospodarczych (tzw. porównania w przestrzeni).[1]
Celem analizy przyczynowej, która jest pogłębionym etapem badania wskaźników ekonomicznych jest w szczególności:
- określenie czynników oddziaływujących na objęty badaniem wskaźnik ekonomiczny,
- obliczenie wielkości wpływu poszczególnych czynników na odchylenia wynikające z uprzednich porównań.[2]
Obliczanie wpływu poszczególnych czynników na badanie odchylenia wskaźników ekonomicznych prowadzi do przekształcenia odchylenia ogólnego w kilka odchyleń cząstkowych. Suma tych odchyleń cząstkowych powinna tworzyć odchylenie ogólne. Zależnie od sposobu obliczania wpływu tych czynników na odchylenie ogólne wyróżnić można szereg szczegółowych metod analizy przyczynowej.
Analiza działalności przedsiębiorstwa w warunkach gospodarki rynkowej obejmuje:
- analizę otoczenia przedsiębiorstwa,
- analizę ekonomiczną.[3]
Metoda porównań to technika analizy, która polega na zestawieniu ze sobą dwóch lub więcej obiektów, zjawisk, procesów, jednostek lub okresów, aby ocenić ich podobieństwa, różnice, efektywność lub inne istotne cechy. Jest szeroko stosowana w różnych dziedzinach, takich jak ekonomia, zarządzanie, socjologia, psychologia, a także w naukach technicznych. Dzięki niej można wyciągać wnioski na temat analizowanych obiektów oraz lepiej zrozumieć ich naturę lub zachowanie.
W ekonomii metoda porównań jest często wykorzystywana do oceny kondycji finansowej przedsiębiorstw, skuteczności polityk gospodarczych, porównywania rynków w różnych krajach czy oceny efektywności inwestycji. Polega na analizie wskaźników, danych statystycznych lub innych miar, które są charakterystyczne dla badanych jednostek. Może być stosowana zarówno na poziomie makroekonomicznym, jak i mikroekonomicznym.
Zastosowanie metody porównań
- Porównanie przedsiębiorstw: W zarządzaniu firmami, metoda porównań pozwala na ocenę sytuacji finansowej lub efektywności przedsiębiorstwa na tle konkurencji. Przykładem może być porównanie rentowności, wskaźników płynności czy struktury kosztów pomiędzy firmą a jej konkurentami. Analizując wskaźniki finansowe kilku firm z tej samej branży, można określić, które przedsiębiorstwo ma lepsze wyniki i zidentyfikować czynniki, które wpływają na jego przewagę konkurencyjną.
- Analiza rynków: Metoda porównań jest używana do oceny różnic w rozwoju gospodarczym między krajami lub regionami. Porównanie wskaźników, takich jak PKB, poziom bezrobocia, inflacja, poziom inwestycji czy wydatki na badania i rozwój, pozwala na ocenę, które gospodarki rozwijają się szybciej, jakie czynniki mają na to wpływ oraz jakie wnioski można wyciągnąć dla prowadzenia polityki gospodarczej.
- Ocena polityki gospodarczej: W ekonomii polityka gospodarcza różnych państw lub regionów może być porównywana, aby ocenić skuteczność działań w zakresie walki z inflacją, stymulowania wzrostu gospodarczego czy redukcji bezrobocia. Porównanie wyników osiąganych przez różne kraje, które stosują odmienne podejścia do polityki fiskalnej lub monetarnej, może dostarczyć wskazówek co do skuteczności poszczególnych strategii.
- Porównanie okresów czasu: Metoda ta jest również wykorzystywana do analizy zmian zachodzących w danym przedsiębiorstwie, sektorze lub gospodarce na przestrzeni czasu. Porównując dane finansowe firmy z różnych lat, można ocenić jej rozwój, efektywność działań oraz dynamikę wzrostu. W ujęciu makroekonomicznym, analiza porównawcza wskaźników gospodarczych w różnych okresach pozwala na ocenę cykli koniunkturalnych, trendów gospodarczych oraz wpływu zmian w polityce gospodarczej na wyniki ekonomiczne.
- Porównanie kosztów i korzyści: W analizie inwestycji metoda porównań jest używana do zestawienia kosztów i korzyści związanych z różnymi opcjami inwestycyjnymi. Pozwala na ocenę opłacalności różnych projektów poprzez porównanie spodziewanych zysków i kosztów, co może być pomocne w podejmowaniu decyzji o alokacji zasobów.
Zalety i ograniczenia metody porównań
Jedną z głównych zalet metody porównań jest jej prostota i łatwość interpretacji wyników. Pozwala ona na szybkie uzyskanie wglądu w sytuację analizowanych podmiotów lub zjawisk oraz identyfikację różnic i podobieństw. Dzięki temu można lepiej zrozumieć, jakie czynniki wpływają na wyniki i jakie działania mogą być podjęte w celu ich poprawy.
Ograniczeniem metody porównań jest jednak konieczność posiadania odpowiednich danych porównawczych oraz problem z doborem odpowiednich kryteriów porównania. W sytuacji, gdy różnice między porównywanymi obiektami są znaczące, metoda może prowadzić do mylących wniosków, ponieważ nie uwzględnia wszystkich specyficznych cech analizowanych jednostek. Ponadto, wyniki mogą być zależne od warunków zewnętrznych, które nie są łatwe do kontrolowania lub uwzględnienia.
Przykłady wykorzystania metody porównań
- Porównanie efektywności energetycznej różnych krajów: Można przeanalizować, które państwa osiągają lepsze wyniki w zakresie zużycia energii na jednostkę PKB oraz jakie technologie lub polityki przyczyniają się do ich sukcesu.
- Ocena wyników finansowych spółek giełdowych: Porównując wyniki finansowe różnych firm z tej samej branży, można ocenić ich konkurencyjność oraz identyfikować spółki, które wyróżniają się pod względem rentowności, wzrostu sprzedaży czy wydajności operacyjnej.
- Analiza systemów opieki zdrowotnej: Porównując wskaźniki zdrowotne, takie jak oczekiwana długość życia, dostępność opieki medycznej czy wydatki na służbę zdrowia, można ocenić efektywność różnych systemów opieki zdrowotnej i ich wpływ na jakość życia obywateli.
Metoda porównań jest wszechstronnym narzędziem analitycznym, które umożliwia ocenę efektywności działań, porównanie wyników i zrozumienie różnic między różnymi zjawiskami ekonomicznymi. Stosowanie jej z uwzględnieniem kontekstu oraz odpowiedniego doboru danych pozwala na uzyskanie wartościowych wniosków wspierających proces podejmowania decyzji.
[1] L.Bednarski, op. cit., s.17.
[2] Ibidem, s.22.
[3] M.Sierpińska, T.Jachna, Ocena przedsiębiorstwa według standardów światowych, Warszawa 1993, s.11.