Każda jednostka, która jest podmiotem rachunkowości powinna sporządzać sprawozdanie finansowe.
Sprawozdanie finansowe obejmuje ogół sprawozdań finansowych, które jednostki sporządzają w określonych terminach według ustalonych wzorów i zasad. Obowiązki w tym zakresie określa ustawa o rachunkowości oraz przepisy wydane przez prezesa GUS w zakresie statystyki finansów[1].
Podstawowym ewidencyjnym materiałem źródłowym do analizy finansowej jest sprawozdawczość finansowa przedsiębiorstwa. Jako opracowanie wtórne zawiera tylko określone, wyselekcjonowane wskaźniki, zestawione w formie zwięzłej, dostosowanej do odzwierciedlenia rzeczywistego stanu majątku, finansów i wyników działalności gospodarczej. W Polsce oraz w krajach Unii Europejskiej przepisy prawne nakazują, żeby sprawozdanie finansowe składało się z bilansu, rachunku zysków i strat, sprawozdania z przepływu środków pieniężnych oraz informacji dodatkowej, uwzględniającej wyjaśnienia o składnikach bilansu oraz rachunku zysku i strat, zastosowanych metodach ich wyceny, proponowanym podziale zysków lub pokryciu strat, a także charakterystykę składu osobowego firmy i organów zarządzających.[2]
Sprawozdanie finansowe powinno być sporządzone na dzień kończący rok obrotowy lub na inny dzień zamknięcia ksiąg rachunkowych, o którym mowa w ustawie sprawozdania finansowego, Sprawozdanie z przepływu środków pieniężnych sporządzają natomiast: banki i ubezpieczyciele, jednostki działające na podstawie przepisów prawa o publicznym obrocie papierami wartościowymi i funduszach powierniczych, spółki akcyjne oraz inne jednostki, które w roku poprzednim osiągnęły zatrudnienie 50 osób, sumę aktywów bilansu w wysokości 1 mln ECU lub przychód netto ze sprzedaży towarów i produktów oraz operacji finansowych za rok obrotowy 3 000 000 ECU. Zarządy spółek z ograniczoną odpowiedzialnością, towarzystw ubezpieczeń, spółek akcyjnych oraz spółdzielni mają obowiązek wraz z rocznym sprawozdaniem finansowym sporządzić sprawozdanie z działalności jednostki w roku obrotowym. Powinno ono zawierać informacje o ważniejszych zdarzeniach, inwestycjach, mających wpływ na działalność jednostki, przewidywanym rozwoju jednostki, ważniejszych osiągnięciach w dziedzinie badań i rozwoju technicznego oraz aktualnej i przewidywanej sytuacji finansowej.[3]
Analizy ekonomiczni-finansowe są opracowywane przez analityków firmy, jeżeli ją stać na zatrudnienie odpowiedniego specjalisty, albo inne osoby zawodowo przygotowane do prac analitycznych. W razie braku takich pracowników w firmie, opracowanie analizy ekonomiczno-finansowej może zostać zlecenie specjalistom-analitykom spoza firmy. Jeżeli szef lub właściciel przedsiębiorstwa dobrze orientuje się w zagadnieniach ekonomicznych i finansowych oraz potrafi sam rozpracować dane liczbowe, to wówczas może ograniczyć się do zestawień tabelarycznych lub wykresów, pozostawiając sobie fazy diagnozowania, wnioskowania i oceny.
W krajach wysoko rozwiniętych firmy z reguły zatrudniają analityków lub chętnie korzystają z usług licznych specjalistów z zewnątrz. Właścicielom tych przedsiębiorstw opłaca się zatrudnić analityków i ponosić znaczne koszty, gdyż mają z tego zysk na trafnych decyzjach, które w krótszym lub dłuższym czasie procentują przyrostem kapitału. Analizy służą konkretnym celom decyzyjnym, a więc muszą być niezawodne, w pełni przydatne w zarządzaniu firmą. Analityczne opracowania wykraczają poza firmę, w otoczenie rynkowe, finansowe i gospodarcze. Żeby sprostać wysokim wymaganiom analityk musi więc dobrze znać nie tylko firmę, ale również jej otoczenie. Pełna znajomość rynku, podaży, popytu i cen konkurencji, kursów giełdowych i walutowych, to dodatkowe atuty dobrego analityka.[4]
Analityk prowadzi swoje prace na podstawie zebranego materiału źródłowego. Jeżeli jest on niedokładny lub niekompletny analiza może być przeprowadzana nieprawidłowo. Dlatego bardzo ważną sprawą w analizie finansowej jest dobór i weryfikacja materiałów źródłowych dotyczących działalności przedsiębiorstwa.
[1] T. Kiznikiewicz, „Rachunkowość zasady prowadzenia w jednostkach gospodarczych wg polskiego prawa bilansowego od 1995”, Wrocław 1997, str.315.
[2] M. Rzepnikowska, E. Śnieżek, Przepływ środków pieniężnych, Warszawa 1995, s. 104-106.
[3] J. Ostaszewski, Nowoczesne zarządzanie finansami firmy, Łódź 1998, s. 36-37.
[4] W. Sasin, op. cit., s. 17-20.