pezerwy

Odrębną grupę pasywów bilansu stanowią rezerwy. Tworzenie rezerw w ciężar kosztów ma za zadanie ustalenie wielkości wyniku finansowego danego okresu przez wliczenie nakładów, które w roku obrotowym powstały, ale nie prowadzą do odpowiednich wydatków z tytułu zobowiązań podatkowych oraz dywidendy dla akcjonariuszy. Rezerwy tworzy się na naliczony od wyniku za rok obrotowy lub lata poprzednie podatek dochodowy, który stanie się zobowiązaniem podatkowym w przyszłych okresach oraz min. Na należności od dłużników pozostawionych w stan upadłości lub likwidacji, należności kwestionowane przez dłużników i inne pewne lub prawdopodobne straty z operacji gospodarczych np. z tytułu udzielonych gwarancji lub poręczeń. Rozszerzenie zakresu tworzenia rezerw o rezerwy na podatek dochodowy i ich eksponowanie w bilansie jest wynikiem znacznego poszerzenia możliwości stosowania polityki bilansowej, czyli przewidzianego w prawie wyboru w zakresie możliwości różnicowania niektórych elementów kosztów, różnic wyceny środków wynikających z możliwości wyboru metod ich obliczania.1

Niektóre przedsiębiorstwa mają wewnętrznie zróżnicowaną budowę bilansu. Wynika to z ustaleń Ustawy z 29 września 1994 o rachunkowości. W bilansie firmy ubezpieczeniowej charakterystyczne jest eksponowanie po stronie aktywów różnego rodzaju lokat, a po stronie pasywów rezerw techniczno – ubezpieczeniowych. Po stronie aktywów w kolejności wymienić należy: wartości niematerialne i prawne, lokaty (nieruchomości, udzielone pożyczki, papiery wartościowe), lokaty funduszów ubezpieczeń na życie, na rachunek i ryzyko ubezpieczającego, należności i rozszerzenia, rozliczenia między okresowe czynne. Po stronie pasywów występują zaś: kapitały własne, zobowiązania podporządkowane, rezerwy techniczno – ubezpieczeniowe, rezerwy techniczno – ubezpieczeniowe dla ubezpieczeń na życie, jeżeli ryzyko lokaty ponosi ubezpieczający, pozostałe rezerwy, zobowiązania depozytowe wobec reasekurantów, pozostałe zobowiązania i fundusze specjalne, rozliczenia międzyokresowe bierne i przychody przyszłych okresów.2

Specyficzną budowę bilansu posiada bank. Zestawia on bowiem aktywa według stopnia płynności. Wymienić tu można: środki pieniężne, papiery wartościowe i należności, wartości niematerialne i prawne, rzeczowy majątek trwały, rozliczenia międzyokresowe. Po stronie pasywów zachowana jest kolejność składników według stopnia wymagalności, czyli od zobowiązań wobec banku centralnego, instytucji finansowych, klientów i sektora budżetowego, z tytułu własnych papierów wartościowych, przez fundusze specjalne i rezerwy, rozliczenia międzyokresowe i przychody przyszłych okresów, zobowiązania podporządkowane do kapitałów własnych. Uzupełnieniem mogą być pozycje pozabilansowe np.: zobowiązania warunkowe, zobowiązania wynikające z tytułu operacji kupna – sprzedaży z klauzulą odkupu oraz ryzyko kredytowe powodowane nie odwołanymi zobowiązaniami.3

Odpowiednio sporządzony bilans przedstawia obraz sytuacji majątkowej, finansowej i dochodowej zgodny ze stanem rzeczywistym. Stanowi on dużą wartość poznawczą, zwłaszcza dla wierzycieli danego przedsiębiorstwa. W mniejszym stopniu informacje zawarte w bilansie nastawione są na obsługę właścicieli zainteresowanych osiąganymi efektami finansowymi. Jednak bilans przedsiębiorstwa nie daje pełnej informacji o jego sytuacji. Zawiera on bowiem stan zasobów i kapitałów na dany moment, czyli ma charakter statystyczny. W związku z tym uzupełnieniem bilansu jest rachunek wyników. Ujęte w nim wielkości mają charakter strumieniowy.