Ten dział w swej klasycznej postaci dotyczy inwestowania w instrumenty finansowe, jednakże idee mogą być przeniesione np. na wybór przez spółkę strategii produkcyjnej. Teoria portfela zajmuje się wyborem takiego zestawu instrumentów finansowych, które dają jak najwyższy dochód, a jednocześnie obarczone są jak najmniejszym ryzykiem. Wybór portfela inwestycyjnego jest przeto zagadnieniem podejmowania decyzji w warunkach niepewności.
W tym dziale rozpatruje się również zarządzanie portfelem inwestora. Oprócz zastosowania rezultatów teorii portfela ważne znaczenie ma tu określenie profilu inwestora, w szczególności jego skłonność do ryzyka; wprowadza się tu zatem elementy analizy psychologicznej.
Teoria portfela jest teorią podejmowania decyzji w warunkach ryzyka, opartą na metodzie dywersyfikacji. Opublikował ją w roku 1952 Harry Markowitz w artykule Portfolio Selection w czasopiśmie Journal of Finance, w którym przedstawił normatywną teorię doboru aktywów do portfela inwestycyjnego.
Markowitz podkreślił, że jakość portfela będzie się różnić od jakości poszczególnych aktywów w nim zawartych. W związku z tym łączne ryzyko dwóch aktywów rozpatrywanych oddzielnie nie jest tym samym, co ryzyko związane z dwoma aktywami razem. W szczególności dwa papiery wartościowe tego samego rodzaju nie wiążą się z takim samym ryzykiem jak dwa różne rodzaje instrumentów finansowych.