Każda działalność gospodarcza wymaga odpowiednich źródeł finansowania, czyli kapitałów własnych lub obcych. Niewątpliwie największą pewność stabilizacji i suwerenności finansowej zapewnia pełne sfinansowanie majątku przedsiębiorstwa kapitałami własnymi.
W praktyce operowanie wyłącznie kapitałami własnymi jest jednak niewystarczające, bowiem dopiero odpowiednie wykorzystanie kapitałów obcych umożliwia uzyskanie dodatkowych korzyści, znajdujących odzwierciedlenie we wzroście rentowności kapitałów własnych. Te dodatkowe korzyści osiągane w rezultacie efektywnego wykorzystania kapitałów obcych określane są mianem dźwigni finansowej. Efekt dźwigni można określić jako różnicę pomiędzy wskaźnikiem rentowności kapitału własnego i wskaźnikiem rentowności kapitału całkowitego.
A zatem przedsiębiorstwo, w celu maksymalizacji zyskowności kapitałów własnych, powinno dokonać wyboru optymalnej struktury źródeł finansowania.
W rzeczywistości nie ma żadnych wzorcowych relacji między kapitałem obcym i własnym. Z pewnością zbyt wysoki stan kapitałów własnych względem kapitałów obcych osłabia rentowność przedsiębiorstwa. Z kolei zbyt duże zaangażowanie kapitałów obcych w stosunku do kapitałów własnych podnosi poziom ryzyka, a tym samym zmniejsza pewność stabilnej działalności gospodarczej przedsiębiorstwa. Angażowanie obcych kapitałów jest bowiem tylko wtedy opłacalne dla przedsiębiorstwa, gdy przeciętna rentowność całego kapitału (własnego i obcego) przewyższa wysokość stopy odsetek płaconych za pozyskanie kapitału obcego.
Do analizy struktury kapitału, a więc i stopnia zadłużenia można wykorzystać następujące wskaźniki:
- wskaźnik zadłużenia,
- wskaźnik źródeł finansowania (podstawowy wskaźnik struktury pasywów)
- wskaźnik udziału kapitału obcego w kapitale całkowitym
- wskaźnik zdolności (pewności) kredytowej
- wskaźnik wiarygodności kredytowej
Obliczenie scharakteryzowanych wyżej wskaźników przy uwzględnieniu danych DUNLOP OPONY Sp. z o.o. przedstawia się następująco:
Wskaźnik zadłużenia
kapitał obcy |
odchylenie |
|||||||
kapitał własny |
||||||||
1998 r. |
1.107 + 13.407 |
= |
3,390 |
|||||
4.282 |
||||||||
1999 r. |
3.284 +10.730 |
= |
2,899 |
– 0,491 |
||||
4.834 |
Wskaźnik zadłużenia określa wzajemną relację kapitałów obcych i własnych. Wysoki poziom tego wskaźnika świadczy o dominującym udziale kapitałów obcych w finansowaniu działalności gospodarczej, co wiąże się z dużym ryzykiem finansowym, a więc możliwością utraty przez przedsiębiorstwo zdolności do zwrotu długu. Nie ma żadnej standardowej relacji kapitału własnego do kapitału obcego. Zazwyczaj ze względu na wymóg bezpieczeństwa przyjmuje się relację kapitału własnego do długu wynoszącą 1:1 lub 1:2. W niektórych krajach Unii Europejskiej relacja ta jest jeszcze większa. W Polsce, z uwagi na wyjątkowo wysoki koszt kapitału obcego (oprocentowanie kredytów bankowych), wskaźnik ten przyjmuje znacznie mniejsze wartości.
Wskaźnik źródeł finansowania (podstawowy wskaźnik struktury pasywów)
kapitał własny |
odchylenie |
|||||||
kapitał obcy |
||||||||
1998 r. |
4.282 |
= |
0,30 |
|||||
1.107+13.407 |
||||||||
1999 r. |
4.834 |
= |
0,34 |
+ 0,04 |
||||
3.284 + 10.730 |
Powyższy wskaźnik jest odwrotnością wskaźnika ogólnego zadłużenia, określa bowiem niezależność finansową przedsiębiorstwa (samofinansowanie). Im większa jest jego wartość, tym większa niezależność finansowa przedsiębiorstwa.
Wskaźnik udziału kapitału obcego w kapitale całkowitym
kapitał obcy |
odchylenie |
|||||||
kapitał całkowity |
||||||||
1998 r. |
14.514 |
= |
0,77 |
|||||
18.796 |
||||||||
1999 r. |
14.014 |
= |
0,7 4 |
– 0,03 |
||||
18.848 |
Wskaźnik udziału kapitału obcego w kapitale całkowitym informuje o poziomie zadłużenia przedsiębiorstwa. Rosnący poziom tego wskaźnika oznacza wyższy stopień udziału kapitału obcego w działalności przedsiębiorstwa, a zatem wyższy stopień ryzyka finansowego. W miarę wzrostu zadłużenia rośnie także uzależnienie przedsiębiorstwa od kredytodawców, wzrasta konieczność synchronizowania terminów refinansowania zobowiązań z terminami ich spłaty, a zmniejsza się możliwość uzyskania nowych kredytów.
Wskaźnik zdolności (pewności) kredytowej
nadwyżka środków pieniężnych (zysk netto + amortyzacja) |
odchylenie |
|||||||
zadłużenie efektywne |
||||||||
1998 r. |
1.887 + 268 |
= |
0,15 |
|||||
14.514 – 57 |
||||||||
1999 r. |
2391+363 |
= |
0,22 |
+ 0,07 |
||||
14.014 – 1329 |
zadłużenie efektywne |
odchylenie |
|||||||
nadwyżka środków pieniężnych (zysk netto + amortyzacja) |
||||||||
1998 r. |
14.514 – 57 |
= |
6,71 |
|||||
1.887 + 268 |
||||||||
1999 r. |
14.014 –1.329 |
= |
4,61 |
– 2,10 |
||||
2.391 + 363 |
Wskaźnik zdolności kredytowej obrazuje stosunek nadwyżki finansowej (cash flow) do zadłużenia efektywnego, czyli kapitału obcego pomniejszonego o monetarne środki obrotowe (środki pieniężne i papiery wartościowe przeznaczone do obrotu).
Wskaźnik ten odzwierciedla zdolność przedsiębiorstwa do pokrywania zobowiązań efektywnych z wygospodarowanych nadwyżek środków pieniężnych.
Odwrotność powyższego wzoru, czyli stosunek zadłużenia efektywnego do nadwyżki finansowej, określa prawdopodobny czas trwania spłaty długów przy założeniu stałych nadwyżek środków pieniężnych osiąganych w przyszłości.