wskaźniki zadłużenia przedsiębiorstwa

Istotną grupę parametrów charakteryzujących sytuację finansową firmy stanowią wskaźniki zadłużenia przedsiębiorstwa. Analiza stanu zadłużenia polega na określeniu udziału długu w finansowaniu aktywów firmy oraz badaniu relacji pomiędzy wielkością zysku a stałymi obciążeniami firmy z tytułu oprocentowania długu.[1]

Wskaźnik ogólnego poziomu zadłużenia informuje, jaki udział w całości aktywów stanowi zadłużenie, czyli udział zobowiązań (kapitałów obcych) w finansowaniu majątku przedsiębiorstwa. Im wyższa jest wielkość wskaźnika, tym stopień zadłużenia firmy jest większy i odwrotnie. Im niższy poziom tego wskaźnika, tym sytuacja firmy jest korzystniejsza, z tego względu, że mniejszy jest udział kapitału obcego w finansowaniu działalności podmiotu.[2]Zbyt wysoki poziom wskaźnika zadłużenia może podważyć wiarygodność finansową firmy. Zbyt niski poziom wskaźnika może świadczyć o niewykorzystaniu zewnętrznych źródeł finansowania dla zwiększenia korzyści finansowych firmy. Według standardów zachodnich w firmie, w której nie została zachwiana równowaga między kapitałem obcym, a kapitałem własnym, wskaźnik ten powinien oscylować w przedziale 0,57 – 0,67.[3]

Tabela 6. Zestawienie wskaźników oceny stopnia zadłużenia przedsiębiorstwa

[Źródło: M. Sierpińska, T. Jachna, op. cit.]

Wskaźnik zadłużenia kapitału własnego określa stopień zaangażowania kapitału obcego w stosunku do kapitału własnego, a więc możliwość pokrycia zobowiązań z własnych źródeł. Banki niechętnie udzielają kredytów inwestycyjnych, gdy kapitał własny w stosunku do zamierzonego kredytu nie osiąga relacji 1:1.Na podstawie tego wskaźnika wierzyciele oceniają stan finansowy przedsiębiorstwa, uzależniając od jego wysokości dalsze udzielanie kredytów, a często wysokość pobieranych odsetek i okres kredytowania. Kapitały własne stanowią bowiem rodzaj gwarancji pokrycia zobowiązań wobec wierzycieli, nawet w razie poniesionych strat.

Wskaźnik zadłużenia długoterminowego określany jest też jako wskaźnik długu bądź wskaźnik ryzyka.[4] Im wyższy jest udział kapitału długoterminowego, tym mniejsze jest ryzyko związane z odpływem kapitału z przedsiębiorstwa. Jednak zobowiązania długoterminowe powinny pozostawać w racjonalnej proporcji do kapitału własnego. Toteż wielkość wskaźnika zadłużenia długoterminowego powinna się mieścić w przedziale 0,5-1,0. Firmy posiadające wyższą proporcję długoterminowych zobowiązań do kapitału własnego niż 1,0 uważane są za poważnie zadłużone.

Wskaźnik pokrycia zobowiązań długoterminowych rzeczowymi składnikami majątku informuje o stopniu zabezpieczenia zobowiązań długoterminowych przez rzeczowe składniki majątku przedsiębiorstwa lub inaczej, ile razy wartość netto tych składników wystarczy na pokrycie danego kredytu.[5]

Niższy wskaźnik pokrycia zobowiązań długoterminowych majątkiem trwałym oznacza, że podmiot będzie miał trudności w uzyskaniu pożyczki na długi termin. Ponadto może zostać podwyższona stopa procentowa dla tego podmiotu.[6]Wskaźnik ten posiada dużą wagę informacyjną zwłaszcza w przedsiębiorstwach zagrożonych upadłością. Nie ma on więc tak powszechnego zastosowania, jak poprzednie wskaźniki.

Wskaźniki zdolności przedsiębiorstwa do obsługi długu dotyczą oceny możliwości pokrycia płatności wynikających z istnienia długoterminowego zadłużenia w strukturze kapitału. Diagnoza wynikająca z analizy struktury finansowej ma decydujące znaczenie w przyznawaniu kredytów. Jednak bank musi zwrócić uwagę również na możliwości ich zwrotu. Do oceny tych możliwości wykorzystuje się szereg wskaźników, a zwłaszcza:

• wskaźnik pokrycia obsługi długu,
• wskaźnik pokrycia zobowiązań odsetkowych,
• wskaźnik pokrycia obsługi kredytu z cash flow.[7]

Wskaźnik pokrycia obsługi długu I określa stopień zabezpieczenia obsługi kredytu przez wygospodarowany w przedsiębiorstwie zysk. Jego wartość powinna być większa od 1,0 (minimum 1,2). Bank światowy za minimum przyjmuje 1,3, a jego optymalny poziom jako 2,5. Wskaźnik pokrycia obsługi długu II przy pokryciu raty kapitałowej wraz z odsetkami długu długoterminowego uwzględnia zysk netto. Bowiem na spłatę kredytu może być przeznaczony zysk pozostający w firmie po opodatkowaniu. Wiadomo jest, że podatkobiorcy mają zawsze pierwszeństwo przed zobowiązaniami kredytowymi. Poziom wskaźnika pokrycia obsługi długu opartego na zysku netto powinien być co najmniej równy, a w zasadzie wyższy niż 1.[8] Wielkość tego wskaźnika śledzona w czasie dostarcza informacji o sposobie wykorzystania kredytów do finansowania rozwoju przedsiębiorstwa. Jeśli wielkość tego wskaźnika w czasie maleje to świadczyć to może o nieefektywnym zarządzaniu przedsiębiorstwem, niewielkiej zyskowności zainwestowanych środków lub zbyt ambitnych planach rozwojowych firmy. Stałe utrzymywanie się niskiego poziomu tego wskaźnika może być sygnałem o konieczności wydłużenia okresu spłaty kredytu.

Wskaźnik pokrycia zobowiązań odsetkowych obrazuje, ile razy płacone odsetki mieszczą się w zysku brutto.[9] Wskaźnik ten równy jedności oznaczałby, że cały osiągany przez przedsiębiorstwo zysk brutto byłby pochłonięty przez płacone odsetki. Zatem im wyższy jest wskaźnik od jedności, tym mniej jest uciążliwe dla firmy terminowe płacenie odsetek, tym mniejsze ryzyko, iż w razie nawet ujemnych wahań zysku może nastąpić niewywiązanie się kredytobiorcy z bieżącej obsługi zadłużenia. W praktyce niektórzy kredytodawcy przyjmują za zadawalający stan, jeżeli wysokość wskaźnika wynosi co najmniej 4-5, uznając wówczas ryzyko przy udzielaniu kredytów za dopuszczalne.

Wskaźnik pokrycia obsługi kredytu z cash flow uważa się za najbardziej praktyczny i istotny wykładnik wiarygodności kredytowej przedsiębiorstwa. Za wartość normatywną przyjmuje się 1,5, co oznacza, że suma zysku po opodatkowaniu wraz z amortyzacją powinna być co najmniej 50 % wyższa niż roczna rata kredytu wraz z odsetkami. Niższy poziom tego wskaźnika jest dopuszczalny, ale projekt inwestycyjny, który będzie finansowany kredytem, uznaje się za przedsięwzięcie o podwyższonym ryzyku. Kredytodawca żąda wówczas od przedsiębiorstwa dodatkowych gwarancji kredytowych.[10]