Wskaźniki płynności finansowej

Wskaźniki płynności finansowej charakteryzują zdolność firmy do terminowego regulowania zobowiązań. W ramach tej grupy najczęściej wykorzystywane w praktyce to: wskaźnik bieżącej płynności finansowej oraz szybki wskaźnik płynności finansowej.

Wskaźnik bieżącej płynności jest zdefiniowany następująco:

                           środki obrotowe

W_BP =     ——————————————-

                   zobowiązania krótkoterminowe

Wskaźnik ten informuje o stopniu w jakim firma będzie w stanie spłacić bieżące zadłużenie, wyrażany jest jako mnożnik. Przyjmuje się, że wartość tego wskaźnika powinna oscylować w przedziale 1,5 – 2,0. jeżeli wartość tego wskaźnika jest niższa od 1,5 to fakt ten może oznaczać, że przedsiębiorstwo działa z dnia na dzień i może mieć kłopoty z regulowaniem zobowiązań krótkoterminowych. Natomiast jeżeli wartość wskaźnika jest powyżej 2,0, to również może świadczyć o niekorzystnych zjawiskach ponieważ przedsiębiorstwo utrzymuje zbyt dużo środków obrotowych w stosunku do wymagalnych zobowiązań ( nadmiar wolnych środków finansowych, które można było zainwestować w bardziej korzystne przedsięwzięcie ). Ponieważ w wartości środków obrotowych uwzględniana jest wartość zapasów wyrobów gotowych oraz materiałów i surowców, które nie zawsze mogą być szybko zamienione na gotówkę, często obliczany jest szybki wskaźnik płynności finansowej. Zdefiniowany jest on następująco:

środki obrotowe – zapasy

W_SZP =       —————————————-

zobowiązania krótkoterminowe

Szybki wskaźnik płynności finansowej powinien oscylować w przedziale 1,2 – 1,5. Jeżeli szybki wskaźnik płynności jest niski, a bieżącej wysoki, może to oznaczać, że przedsiębiorstwo utrzymuje zbyt wysoki poziom zapasów lub ma problemy ze zbyciem gotowych towarów. Analizując różnice w poziomie tych wskaźników należy uwzględnić fakt, że w niektórych branżach wysoki poziom zapasów może być koniecznością spowodowanych ich specyfiką [6, s. 134].

Tabela 6.SKONSOLIDOWANY BILANS PRO FORMA

AKTYWA                                                                                                                1999               1998                1997

PASYWA                                                              1999       1998     1997

Źródło: Dokument Informacyjny PKN ORLEN S.A., [s. IV / 20].

WSKAŹNIK BIEŻĄCEJ PŁYNNOŚCI FINANSOWEJ:

Majątek obrotowy:

– r. 1999 –            3 536 826 tys. PLN

– r. 1998 –            2 331 213 tys. PLN

– r. 1997 –            2 781 729 tys. PLN

Zobowiązania krótkoterminowe:

– r. 1999 –            3 311 101 tys. PLN

– r. 1998 –            2 000 563 tys. PLN

– r. 1997 –            1 752 322 tys. PLN

W roku 1999

W_BP = = 1,07

W roku 1998

W_BP =1,17

W roku 1997

W_BP = 1,59

WSKAŹNIK SZYBKIEJ PŁYNNOŚCI FINANSOWEJ:

Zapasy:

– r. 1999 –             2 039 031 tys. PLN

– r. 1998 –             1 271 887 tys. PLN

– r. 1997 –             1 517 931 tys. PLN

W roku 1999

W_SZP = 0,45

W roku 1998

W_SZP = 0,53

W roku 1997

W_SZP = 0,72

W latach 1997 –99 wartość wskaźnika płynności bieżącej i szybkiej stale się obniżała, przy czym ich spadek nie był równomierny. W roku 1998 zobowiązania krótkoterminowe wzrosły o 14,2%, a wskaźniki bieżącej i szybkiej płynności finansowej spadły o 26,5%. Natomiast w roku 1999 zobowiązanie krótkoterminowe wzrosło aż o 65,5%. Wskaźnik bieżącej płynności spadł o 8,5% , a wskaźnik szybkiej płynności spadł o 15%.

Wskaźnik bieżącej płynności finansowej wskazuje, ile razy można spłacić zobowiązania krótkoterminowe majątkiem obrotowym wraz z rozliczeniami międzyokresowymi [9, s.106]. W przypadku firmy PKN ORLEN S.A. w badanym przedziale czasu najwyższą wartość osiągnął on w roku 1997, a mianowicie 1,59. oznacza to, że jej majątek obrotowy i rozliczenia międzyokresowe były warte 1,59 razy tyle, co zobowiązania. W kolejnych latach wskaźnik ten stopniowo zaniżał się, osiągając wartości w roku 1998 1,17 , a w 1999 r. najniższą 1,07.

Najczęściej stosowany jest jednak układ pięciu grup wskaźników:

• wskaźników płynności finansowej,
• wskaźników wspomagania finansowego,
• wskaźników obrotowości,
• wskaźników rentowności,
• wskaźników wartości rynkowej firmy.3

Wskaźniki płynności finansowej charakteryzują zasoby majątku obrotowego (kapitału pracującego), stanowiącego podstawę bieżącej działalności przedsiębiorstwa oraz stopień jego wypłacalności. Formułuje się to na podstawie kształtowania się następujących wskaźników: pokrycia bieżących zobowiązań (bieżącej płynności), szybkości spłaty bieżących zobowiązań, obrotu należnościami oraz inkasa należności w dniach, obrotu zapasami oraz stanu zapasów w dniach.

Ogólny podgląd na płynność finansową przedsiębiorstwa umożliwia wskaźnik pokrycia bieżących zobowiązań środkami obrotowymi, określonymi według wzoru:

środki obrotowe ogółem

Wskaźnik bieżącej płynności = —————————————

          łączne zobowiązania bieżące

Wskaźnik ten umożliwia ocenę, czy następujące w firmie zobowiązania mogłyby być spłacone dzięki upłynnieniu środków obrotowych. Obrazuje także skalę ryzyka finansowego, które nastąpiłoby w razie trudności refinansowania zobowiązań w dotychczasowej skali. Konstrukcja tego wskaźnika oparta jest na założeniu, że zdolność płatnicza firmy zależy od rozmiarów posiadanego przez firmę płynnego majątku, a więc środków pieniężnych oraz innych składników majątku obrotowego, które łatwo przekształcić w środki pieniężne. O dobrej płynności firmy świadczy taki stan, gdy wartość majątku obrotowego jest wyższa od wielkości zobowiązań bieżących, a więc gdy wysokość tego wskaźnika jest większa od 1. Wzrost wskaźnika oznacza poprawę płynności finansowej firmy.4

Optymalny poziom wskaźnika zależy od specyficznych warunków działania firmy, między innymi od cyklu inkasa należności i regulowania zobowiązań, w szczególności od udzielania kredytu odbiorcom oraz dysponowania kredytami bankowymi i handlowymi. W praktyce przyjmuje się, że o dobrej płynności finansowej firmy świadczy wskaźnik oscylujący wokół wielkości 2. Jeżeli obniży się on poniżej 1,5 to ocenia się, że zwiększa się ryzyko utraty przez przedsiębiorstwo zdolności do terminowego regulowania zobowiązań. Może to powodować powściągliwość kredytodawców do udzielania dalszych kredytów, a także ograniczanie przez nich lub odmowę refinansowania dotychczasowych kredytów oraz podwyższenie odsetek ze względu na zwiększone ryzyko.

Przedstawiony wskaźnik, powszechnie stosowany przy ocenie płynności finansowej przedsiębiorstw, nie uwzględnia różnej skali szybkości zmiany na gotówkę poszczególnych składników środków obrotowych. Prawie niezwłocznie na spłatę zobowiązań bieżących można przeznaczyć środki pieniężne znajdujące się w kasach i na rachunku bieżącym w banku. Pewien czas trzeba oczekiwać na inkaso należności od odbiorców, ale również daty płatności zobowiązań nie są z reguły natychmiastowe. Znacznie dłużej trwa natomiast przekształcenie w gotówkę zapasów materiałów, wyrobów, towarów, co musi być poprzedzone procesami wytwórczymi, obrotu i sprzedaży. Tymczasem większość zobowiązań bieżących przedsiębiorstwa powinna być spłacona z reguły w ciągu dwóch do trzech miesięcy. W związku z tym w celu uzyskania pełniejszego podglądu na płynność finansową firmy wykorzystuje się dodatkowo wskaźnik szybkości spłaty zobowiązań. Jest on obliczany według wzoru:

płynne środki obrotowe

Wskaźnik szybkości spłaty = —————————————

zobowiązań         zobowiązania bieżące

Do płynnych środków obrotowych zalicza się należności, środki pieniężne oraz krótkoterminowe papiery wartościowe. Przyjmuje się, że im wyższe wskaźniki pokrycia zobowiązań oraz szybkości ich spłaty, tym większą solidnością w zakresie płynności płatniczej charakteryzuje się dana firma. Jednak oznacza to jednocześnie zmniejszenie skali wykorzystywania obcych kapitałów krótkoterminowych dla poprawy zyskowności kapitałów własnych.5

Pogłębieniem oceny bieżących możliwości płatniczych przedsiębiorstwa może być wskaźnik wypłacalności środkami pieniężnymi. Jest on relacją najbardziej płynnych środków obrotowych, czyli środków pieniężnych do zobowiązań bieżących. Wyjaśnia on zatem, jaką kwotę wymagalnych zobowiązań pokryć może przedsiębiorstwo z bezpośrednio dostępnych środków płatniczych. Wskaźnik ten oblicza się według poniższego wzoru:

środki pieniężne

Wskaźnik wypłacalności środkami = —————————————

 pieniężnymi        zobowiązania bieżące

Ocena wypłacalności przedsiębiorstwa może być także oparta na zestawionym bilansie płatniczym. Bilans ten powinien pozwolić na ustalenie, czy i w jakim stopniu firma jest lub będzie zdolna do regulowania swych zobowiązań wymagalnych przy wykorzystaniu posiadanych lub dających się szybko upłynnić środków. Nadwyżka tych środków nad zobowiązaniami świadczy o wypłacalności przedsiębiorstwa. Układ odwrotny natomiast wskazuje na deficyt płatniczy.