Znaczenie i rodzaje analiz

W działalności każdego podmiotu gospodarującego przeprowadza się analizę. Analiza ta powinna pozwolić z jednej strony na ustalenie, czy dotychczasowa działalność dała zamierzone efekty, z drugiej zaś na określenie kierunków i sposobów doskonalenia danej działalności. Ogólne pojęcie „analiza” oznacza rozbiór tj. rozłożenie pewnej całości na części składowe i rozpatrywanie każdej z nich osobno, dokonywane w procesie poznania i działalności praktycznej[1]. Analiza jest również metodą poznania obiektów i zjawisk złożonych przez ich podział na elementy proste i zbadanie powiązań między tymi elementami, szczególnie zależności przyczynowo – skutkowe. Analizę stanów i procesów ekonomicznych w przedsiębiorstwie nazywa się analizą ekonomiczną.

Analizę ekonomiczną definiuje się jako dyscyplinę naukową dotyczącą zespołu metod umożliwiających stawienie diagnoz gospodarczych w jednostkach organizacyjnych [2]. Z punktu przedmiotowego należy wyróżnić w niej przede wszystkim:

• analizę makro – i mikroekonomiczną,
• analizę finansową i techniczno ekonomiczną

Analiza makroekonomiczna obejmuje badanie i ocen ę wielkości ekonomicznych zagregowanych, a więc ujmowanych głównie dla całej gospodarki narodowej.

Analiza mikroekonomiczna dotyczy badania i oceny działalności takich podmiotów gospodarczych, jak przedsiębiorstwo, gospodarstwo domowe czy pojedyncze osoby.

Treścią finansowej są wielkości ekonomiczne w wyrażeniu pieniężnym, w tym stan majątkowo – kapitałowy, wyniki finansowe oraz ogólna sytuacja finansowa przedsiębiorstwa.

Analiza techniczno –ekonomiczna oparta jest na wielkościach ekonomicznych w wyrażeniu rzeczowym lub osobowym i jedynie uzupełniająco wzbogacana pojęciami finansowymi [3].

W moim przypadku interesuje mnie przede wszystkim pojęcie „analizy finansowej”. Jak więc wynika z definicji analiza prowadzona jest w formie pieniężnej, a więc finansowej. Wyrażone są bowiem przychody osiągane przez firmę, koszty ich uzyskania oraz osiągnięty rezultat (zysk lub strata). W pieniądzu wyrażone są takie wielkości jak majątek, kapitały i zobowiązania, a także wartość bieżąca firmy [4].

Analiza finansowa jest częścią analizy ekonomicznej, która stanowi najwyższy stopień jej uogólnienia. Obejmuje zagadnienia związane z całokształtem działalności gospodarczej przedsiębiorstwa. Do zagadnień leżących w sferze zainteresowania analizy finansowej trzeba przede wszystkim zaliczyć [5]:

• wynik finansowy i związane z tym oceną efektywności gospodarowania – rentowności,
• koszty i przychody ze sprzedaży, sytuację majątkową oraz finansową, analizę wzrostu i pozycji finansowej przedsiębiorstwa.

Analizy odgrywają kluczową rolę w podejmowaniu decyzji w różnych dziedzinach, takich jak ekonomia, zarządzanie, finanse czy nauki społeczne. Pozwalają one na głębsze zrozumienie badanych zagadnień, identyfikację kluczowych czynników wpływających na wyniki oraz ocenę potencjalnych skutków różnych działań. Znaczenie analiz polega na tym, że umożliwiają podejmowanie bardziej świadomych i trafnych decyzji, redukując ryzyko błędów oraz minimalizując niepewność. Różne rodzaje analiz mogą być stosowane w zależności od celu, specyfiki problemu oraz dostępnych danych.

Jednym z podstawowych rodzajów analiz jest analiza jakościowa, która koncentruje się na zrozumieniu i interpretacji zjawisk w kontekście ich cech, charakterystyk oraz relacji. Wykorzystuje się ją w badaniach społecznych, zarządzaniu oraz marketingu, gdzie istotne jest zrozumienie motywów, postaw czy zachowań ludzi. Analiza jakościowa obejmuje metody takie jak studium przypadku, wywiady pogłębione, grupy fokusowe czy analiza treści. Pozwala ona na zdobycie wglądu w złożone problemy, choć nie zawsze daje możliwość ich ilościowego ujęcia.

Analiza ilościowa natomiast opiera się na pomiarach liczbowych i statystycznych. Pozwala na precyzyjne określenie wielkości, proporcji oraz zależności pomiędzy różnymi zmiennymi. Stosowana jest w ekonomii, finansach, zarządzaniu, a także w naukach przyrodniczych. Techniki analizy ilościowej obejmują statystykę opisową, wnioskowanie statystyczne, regresję, analizę korelacji, a także modelowanie matematyczne. Dzięki wykorzystaniu narzędzi matematycznych i statystycznych możliwe jest przewidywanie przyszłych trendów oraz ocena ryzyka podejmowanych decyzji.

Kolejnym typem jest analiza strategiczna, która stosowana jest w zarządzaniu oraz planowaniu strategicznym przedsiębiorstw. Celem tej analizy jest ocena sytuacji wewnętrznej i zewnętrznej firmy oraz określenie jej mocnych i słabych stron, szans oraz zagrożeń (SWOT). Narzędzia takie jak analiza PEST (analiza czynników politycznych, ekonomicznych, społecznych i technologicznych), analiza pięciu sił Portera czy analiza scenariuszowa pomagają w zrozumieniu otoczenia konkurencyjnego oraz identyfikacji potencjalnych strategii działania.

Analiza finansowa jest istotna w ocenie kondycji finansowej przedsiębiorstw. Obejmuje analizę wskaźników finansowych, takich jak wskaźnik płynności, rentowności, zadłużenia czy efektywności. Pozwala ona na ocenę zdolności przedsiębiorstwa do generowania zysków, zarządzania długiem oraz utrzymywania stabilności finansowej. Wykorzystuje się ją do oceny inwestycji, analizy ryzyka oraz podejmowania decyzji kredytowych.

Analiza kosztów i korzyści jest stosowana do oceny opłacalności przedsięwzięć. Pozwala na porównanie potencjalnych kosztów zysków z danym projektem, co umożliwia określenie, czy warto go realizować. Jest wykorzystywana w ocenie projektów inwestycyjnych, polityki publicznej, a także w codziennych decyzjach biznesowych. Dzięki tej analizie możliwe jest racjonalne alokowanie zasobów i minimalizowanie ryzyka strat.

W kontekście badań rynkowych stosuje się analizę marketingową, która pozwala na ocenę sytuacji na rynku, zachowań konsumentów, preferencji oraz konkurencji. Dzięki niej firmy mogą lepiej dostosować swoje produkty i usługi do potrzeb klientów, a także skuteczniej planować strategie promocyjne i sprzedażowe. Analiza marketingowa obejmuje segmentację rynku, analizę konkurencji oraz badania opinii konsumentów.

Analiza ryzyka jest nieodzowna w zarządzaniu projektami oraz inwestycjami. Pozwala na identyfikację i ocenę potencjalnych zagrożeń oraz opracowanie strategii minimalizujących ich wpływ na działalność. Obejmuje zarówno ryzyka finansowe, jak i operacyjne, prawne czy rynkowe. Dzięki analizie ryzyka organizacje mogą przygotować plany awaryjne oraz skuteczniej zarządzać niepewnością.

Istnieją także bardziej specjalistyczne rodzaje analiz, takie jak analiza scenariuszowa, która pozwala na opracowanie różnych możliwych wariantów przyszłych wydarzeń i przygotowanie odpowiednich strategii działania. Analiza wielowymiarowa, wykorzystywana w statystyce i data mining, umożliwia zrozumienie zależności między wieloma zmiennymi jednocześnie, co jest przydatne w analizie dużych zbiorów danych.

Analizy są nieodłącznym elementem podejmowania świadomych decyzji w wielu obszarach działalności człowieka. Dzięki różnorodnym technikom i narzędziom możliwe jest lepsze zrozumienie problemów, przewidywanie przyszłych wydarzeń oraz minimalizowanie ryzyka związanego z niepewnością.